قوانین اقتصاد اسلامی

قوانین اقتصاد اسلامی

1 - حرمت #ربا و تنظیم نظام پولی :
#پول بدان سبب که خون در رگ های #اقتصاد کشور جریان دارد و وظیفه ی #گردش و #توزیع درآمد را انجام می دهد ، دارای اهمیت است .
" تعادل " و " عدالت اقتصادی " وقتی تحقق می یابد که از شکل گیری عوامل لخته شدن این عنصر در دست #توانمندان جلوگیری گردد . حرمت ربا به معنای تعدیل رشد پول های انباشته شده و جلوگیری از جریان یافتن آن در مسیر " عدم تعادل های اقتصادی " و " تعادل های بدون عدالت " است . قرآن کریم حرمت ربا را ، با توجه به آموزه های اخروی ، چنین بیان می کند :
کسانی که ربا می خورند ، {از گور} برنمی خیزند مگر مانند برخاستن کسی که #شیطان بر اثر تماس ، او را آشفته و سرگردان کرده است . این بدان سبب است که آنان گفتند : " داد و ستد صرفا مانند رباست " و حال آنکه خدا داد و ستد را #حلال و ربا را #حرام گردانیده است . ( بقره / 275)
از سوی دیگر ، " #سرعت گردش پول " نیز از عناصر مهم یک نظام پولی ست . پایین بودن سرعت گردش می تواند نشان دهنده ی غیر فعال بودن سیستم بانکی ، پایین بودن سطح تولید ، نامناسب بودن حجم پول و تولید و رکود اقتصادی باشد . در نظام اقتصاد اسلامی ، آموزه هایی وجود دارد که بر بالا بودن سرعت گردش پول تاثیر بسزایی دارد . توصیه به #قرض_الحسنه از این آموزه ها به شمار می آید :
" هرکه به برادر مسلمانش #وام دهد ، در برابر هر درهم ، به اندازه ی کوه احد و کوه های رضوا و طور و سینا برایش کردار نیک نگاشته می شود ؛ و اگر در باز پس گرفتن آن در زمان تعیین شده آسان بگیرد ، در رستاخیز که نیکوکاران پاداش داده می شوند ، او چون برق شتابان از صراط می گذرد " . (محمدحسن نجفی : جواهرالکلام ، ج 25 ، ص 1)

2 - تحریم کنز و تعدیل در گردش درآمد و #ثروت :
پنهان شدن بخشی از درآمد و برون رفتن آن از چرخه ی گردش ، به #عدم_تعادل می انجامد . کنز ( جمع کردن بعضی مال روی بعضی دیگر و نگهداری آن ) یکی از راه های #راکد شدن درآمد و محرومیت جامعه از منافع گردش پول است . در #قرآن هم داریم آنجایی که سوره ی توبه می فرماید کسانی که زر و سیم #اندوخته می کنند و از آن در راه #خدا هزینه نمی کنند از #عذاب دردناک خبر ده ...

3 - حرمت #احتکار و تنظیم بازار :
یکی از عوامل #انحراف بازار از حالت #تعادل ، ناپدیدشدن بخشی از #تولید از قلمرو #عرضه است . اگر چنین رفتاری در سطح وسیع در گستره ی کالاهای گوناگون رواج پیدا کند ، اقتصاد در گرداب #تورم فرو میرود .
" هرکس خوراکی بخرد ، آن را تا 40 روز حبس کند و به #قیمت گران به #مسلمانان عرضه دارد ؛ بداند اگر پس از فروش قیمت آن را صدقه دهد ، #کفاره ی کردارش نخواهد شد " . (امام باقر علیه السلام / وسائل الشیعه /ج 12 / ص 314 )

4 - #انفاق و الگوی تخصیص درآمد : **" انفاق " را " حق محرومان " در اموال توانمندان جامعه خواندن** ، و از پاداش های اخروی آن سخن گفتن ، به معنای تنظیم الگوی تخصیص درآمد جهت همراه ساختن " #نفع_شخصی " و " #نفع_جمعی " است .
این الگوی تخصیص درآمد ، #نظام را در دستیابی هماهنگ به " #توسعه " و " #عدالت_اقتصادی " یاری می دهد .

5 - #کار و تلاش و انگیزش های اخروی :
امام باقر علیه السلام انسان #بیکار را به مردار تشبیه می کند و مبغوض ترین افراد نزد خدا می داند .
از سوی دیگر قرآن کریم ، مردم را دعوت می کند پس از پایان نماز جمعه به تلاش و کسب #روزی روی آورند .
کتاب معنویت و اقتصاد / کمی خلاصه / علی اصغر هادوی نیا 

6 - آموزه های معنوی - اخروی و #رشد_اقتصادی :
تعالیم #اسلامی ، با تاکید بر رابطه ی تنگاتنگ رشد #اقتصادی و کرامت های #اخلاقی ،می کوشد در کنار تامین نیازهای اقتصادی انسان ، ابعاد #معنوی و #اخروی اش را نیز تکامل بخشد . رسول خدا می فرماید : " وفای به پیمان و راستگویی سبب جلب #روزی می شود "
"نیک رفتاری" ، " راستگویی " ، " وفای به عهد "، " پرهیز از آزار و پایمال کردن حقوق دیگران " ، " تقوا " و " شکر خداوند " از عناصر اخلاقی ست که " #انسان_اقتصادی_مسلمان " برای دستیابی به وسعت روزی و رشد اقتصادی ، به آن ها نیاز دارد .

7 - احترام به #اموال دیگران و #امنیت اقتصادی :
" ای کسانی که ایمان آورده اید ، اموال همدیگر را به باطل و ناروا مخورید ؛ مگر آنکه داد و ستدی با ترافی یکدیگر ، از شما { انجام گرفته } باشد ..." . ( نساء / 29 )

استفاده نکردن از راه های باطل ، نامشروع و غیر قانونی جهت کسب #مال ، روند شکل گیری امنیت و آرامش اقتصادی را سامان می بخشد .
" مال مومن همچون جان او قابل احترام است " . ( مسند ابی یعلی / ج 6 / ص 75)
8 - تحریم #اسراف و تنظیم الگوی مصرف : تنظیم مصرف فردی به معنای هدایت مصرف کل جامعه است .

9 - فساد گریزی و حرمت #اتراف : افسارگسیختگی #توانمندان در #مصرف و تامین لذت های حیوانی هنگام پیدایش توسعه ی اقتصادی ، از آسیب هایی است که هر #نظام_اقتصادی را به #فساد و ویرانی می کشاند . حرمت اتراف از آموزه های اساسی نظام اقتصادی اسلام است . " مترف کسی ست که در فراخی #نعمت به سر برده ، از لذت های دنیوی و امکانات مصرفی بسیار بهره مند است . " ( نهایه / ج1 / ص 187 )
شاید بتوان اتراف را نوعی اسراف نامید ؛ با این تفاوت که اسراف به معنای زیاده روی در یک مورد معین از مصارف زندگی ست و اتراف زیاده روی درتنظیم سطح زندگی و گذشتن از حد قابل قبول آن . بنابراین اتراف ، در خصوص ثروتمندان جامعه مطرح است ، درحالی که اسراف ممکن است در رفتار #فقیران نیز یافت شود .
اتراف ، روح #عبودیت و #مسوولیت_پذیری را در انسان نابود می کند و خودخواهی و #مقاومت در برابر هرگونه #اصلاح اجتماعی به ارمغان می آورد . زندگی مترفانه ، با نابود کردن هویت اصیل انسانی و تهی ساختن انسان از ارزش های والای معنوی ، روحیه ی #تلاش و #سازندگی را از میان می برد ؛ فساد را گسترش می دهد و زمینه ی #انحطاط جامعه را فراهم می آورد . قرآن کریم درباره ی این ارتباط تنگاتنگ می گوید :
" و چون بخواهیم شهری را هلاک کنیم ؛ افراد #خوش_گذران آن را وا می داریم در آن به انحراف ( و فساد ) پردازند تا #عذاب بر آن شهر لازم گردد . پس آن را یکسره زیر و زبر می کنیم ."

10 - ثروت های طبیعی و مسوولیت های انسان :

آموزه های آیین اسلام ، ثروت های #طبیعی را از آن همه ی مردم می داند و بهره گیری #انحصاری از آن ها را ناروا می شمارد .

بنابراین عموم مردم حق دارند از منابع طبیعی استفاده کنند . مرحوم علامه طباطبایی در این باره می فرماید :

" ثروت های جهان ملک حقیقی خداوند است و خداوند اجازه فرموده است افراد این ثروت ها را مطابق #مقررات به خود اختصاص دهند. مجموع دارایی های اجتماع متعلق به همه ی افراد است و لذا مصلحت های خاص تنها با مراعات مصالح عمومی اجتماع قابل رعایت و احترام است .

در آموزه های دین مقدس اسلام ، احتراز از #دنیاگرایی ، توجه به زودگذر بودن نعمت های #مادی و داشتن زندگی #قناعت آمیز در کنار کار و فعالیت اقتصادی موجب می شود #سودجویی ، #ثروت_اندوزی و #تجمل_گرایی اعتبار خود را از دست بدهد و اصل " تعادل در مصرف " جایگزین آن گردد . اعتقاد به #معاد و حسابرسی های آن نیز دقت محاسباتی انسان را در گزینش هایش فزونی می بخشد . همه ی این موارد در تنظیم ساختار انگیزشی فرد در مساله ی حفظ محیط زیست ، با توجه به " اصل آزادی و مسوولیت " ، تاثیر بسزایی دارد .

کتاب معنویت و اقتصاد / علی اصغر هادوی نیا